In het tv-programma Reyers Laat van 2 mei 2013 werd speciale aandacht besteed aan… de Liefde.

Als godsdienstleraar vind ik het interessant om te zien hoe een aantal inzichten die behoren tot de kern van het joods-christelijke denken ook aanwezig zijn in een seculiere context. Dat is niet zo verwonderlijk. Het gaat in de Bijbel, zoals in iedere grote spirituele traditie, om een zoektocht naar de uiteindelijke bestemming van mens en wereld, en die zoektocht vertrekt vanuit een karakterisering van “de mens”. Blijkbaar komen de pogingen van de Bijbelse auteurs om de mens en zijn voornaamste problematieken te karakteriseren overeen met de pogingen van hedendaagse menswetenschappers die hetzelfde doen. Bovendien verwijst psychiater Dirk De Wachter naar Emmanuel Levinas, een Franse filosoof inderdaad, maar vooral ook een joodse denker (ook bekend om zijn lezingen van de Talmoed). En dan is het natuurlijk al helemaal niet toevallig dat een Bijbelse antropologie doorklinkt in het spreken van dokter De Wachter. Het bleek voor de leerlingen uit de 6GRWIb, 6LAWIb, 6ECMT1, 6ECWI en 6ECWE aan wie ik vandaag lesgaf helemaal niet moeilijk om de overeenkomsten tussen de boodschap van de evangeliën en die van Clara Cleymans, Kristien Hemmerechts en Dirk De Wachter aan te duiden. Dank aan Reyers Laat voor het onverwachte didactische materiaal :)! Klik aan:

BEKIJK HIER EEN FRAGMENT: WAT IS LIEFDE?

En voor wie wil weten hoe een godsdienstleraar een en ander over de liefde beschouwt vanuit het Nieuwe Testament, is er volgende link – een inkijk in mijn lessen :), jawel – klik aan:

VAN EROS NAAR THANATOS NAAR AGAPÈ (PDF)

In mijn boek, uitgegeven bij Averbode in 2009, worden deze thema’s verder uitgewerkt – klik hier voor meer informatie over Vrouwen, Jezus en rock-‘n-roll.

Tot slot geef ik nog enkele citaten uit het gesprek. Wie het pdf-document gelezen heeft, zal merken dat de nieuwtestamentische opvatting over vrede aansluit bij de karakterisering van de liefde in het gesprek uit Reyers Laat.

De Jezusfiguur van de canonieke evangeliën heeft het niet zo begrepen op een “vrede” of “harmonie” die gebaseerd is op offers, op geweld. Hij heeft het niet begrepen op een slaafse gehoorzaamheid of blinde loyauteit aan een eigen “(familie)clan”, waarbij “de vijand” van die clan automatisch de vijand wordt van eenieder die ertoe behoort, zonder dat de vraag gesteld wordt of de clan het wel bij het rechte eind heeft.

De Jezusfiguur uit de canonieke evangeliën plaatst een vraagteken bij relaties waarin conflicten niet op een vruchtbare wijze aan bod kunnen komen. Mensen kunnen pas “thuis” zijn bij elkaar als ze ook het verschil tussen zichzelf en anderen een plaats kunnen geven – en verschillen in opvattingen en persoonlijkheden zullen onvermijdelijk spanningen teweegbrengen; de kunst is om er op een creatieve manier mee om te gaan. Jezus brengt “het zwaard”, maar het is wel duidelijk dat hij dit niet letterlijk bedoelt als een oproep tot geweld – zie Mt10,34-36: “Denk niet dat Ik op aarde vrede ben komen brengen. Ik ben geen vrede komen brengen, maar een zwaard. Want Ik ben gekomen om een wig te drijven tussen zoon en vader, tussen dochter en moeder, tussen schoondochter en schoonmoeder; ja, huisgenoten worden vijanden.”

Kortom, de Jezusfiguur uit de canonieke evangeliën pleit vóór de mogelijkheid van conflicten (als vruchtbare spanningen voortkomende uit het verschil tussen mensen), maar is tégen gewelddadige conflicten.

Enkele citaten uit het gesprek in Reyers Laat ‘Reyers Love’ (2 mei 2013)

Dirk De Wachter: “Mijn stelling is dat de duurzame liefde – niet de verliefdheid of het hormonale gebeuren – bestaat uit het erkennen van de ander als ander. Dat juist in het verschil, het onoverbrugbare verschil, de continuïteit zich stelt. Dat is een theorie die ik niet zelf heb uitgevonden, maar die komt van de Franse filosoof Levinas. Dus: de ander als ander, de ander niet willen veranderen; de ander niet willen maken tot wat ge zelf zou wensen, tot uw eigen beeld of verlangen, maar de ander ‘laten zijn’.

Hoe kan men de ander beminnen zonder hem of haar tot zijn bezit te maken? […] De geliefde wordt vandaag vaak beschouwd als een soort consumptieproduct – als iets dat men zich kan aanschaffen en dan naar zijn verlangen kan modelleren, en dan ook opzij zetten als het niet meer echt voldoet aan dat wat men zo graag zou hebben.

Het is bijna een noodzaak. Het is omdat de ander anders is dat er steeds een verlangen blijft. Het is in die onvervuldheid dat we steeds blijven doorgaan. Dat is de paradox.”

Clara Cleymans: “Liefde stoelt altijd op eigenliefde. Daar wil ik niet mee zeggen dat liefde zich zou baseren op egoïsme of narcisme, want dat staat daar natuurlijk haaks tegenover, maar wel dat ge uzelf moet respecteren en uzelf ergens moet graag zien om de juiste partner te vinden of om ‘juist’ lief te hebben.”

Dirk De Wachter: “Dat is zeer juist. Als de ander moet dienen om u goed te voelen, dan zit ge met een probleem. Maar als ge u goed voelt, en de ander kan ook zichzelf zijn, dan is er duurzaamheid – niet gegarandeerd want dat bestaat niet – mogelijk.”

Clara Cleymans: “Als ge uzelf niet graag ziet, dan kunt ge ook heel moeilijk alleen zijn, en dan vlucht ge vaak in iemands armen; en als liefde een vlucht wordt dan houdt het op om liefde te zijn. […] Ik denk dat elke relatie mis kan gaan bij een lage eigenwaarde, omdat het zo een lelijke symptomen heeft. Ge wordt vaak heel jaloers, ge wordt heel bezitterig, heel hebberig… Ge laat helemaal geen vrijheid naar uw partner toe. Maar ook, als ge uzelf niet goed voelt, dan bouwt ge soms een hele dikke stugge muur rondom u, en dan kunt ge niet in een relatie stappen want een relatie is juist een hele intieme vorm van communicatie – waar ge iemand toelaat in uw meest intieme, hyperpersoonlijke ruimte, en ge hebt een soort van openheid nodig daarvoor.”

Kristien Hemmerechts: “Je mag niet afhankelijk zijn van iemand. Je moet je eerst goed in je eigen vel voelen voordat je een relatie kan aangaan. Want anders ga je die ander gebruiken om dat gat in jou te vullen, om die leegte in jou te vullen.”

Als mensen elkaar niet herleiden tot een louter middel ter bevrediging van bepaalde behoeftes en verlangens, kunnen ze het onuitwisbare verschil tussen zichzelf en anderen op het spoor komen dat liefde mogelijk maakt als respect voor de ander als ander. Christenen herkennen daarin de werkzame tegenwoordigheid van de Geest Gods, die uit de gespletenheid van het verschil het scheppende Woord baart dat een mens tot zijn medemens spreekt.